اما الن لیپسون (Ellen Laipson) -رییس مرکز تحقیقاتی استیمسون در واشنگتن- پرده از حقیقت جنجال‌های داخل حکومت و جامعه اردن پس از این فضاحت سیاسی و امنیتی برداشت. جنجالی که محمد المسری -رییس مرکز نظرسنجی دانشگاه اردن- آن را با این سوال مطرح می‌نماید: آیا لزومی به اعزام نیروهای اطلاعاتی به بدنه طالبان و سپس بروز این فضاحت بزرگ در چشم مردم و جامعه بین‌المللی بود؟ و اگر بوده به چه قیمت؟ به قیمت خوش رقصی برای آمریکا یا وارد آمدن ضربه به پیکره نظام اطلاعاتی ما؟

نمونه‌ای از رابطه بسیار نزدیک اطلاعاتی اردن و آمریکا را می‌توان در فیلم "مجموعه دروغ‌ها" ریدلی اسکات به وضوح دید.

وی در ادامه به همکاری GID با CIA در هدایت هواپیماهای بدون سرنشین و هدف گرفتن نیروهای القاعده و تاثیر این اقدام بر رفتارهای بعدی القاعده و طالبان تاکید کرده و حمله تروریستی این گروهها به سه هتل اردن در سال 2005 (که یکی از آنها میزبان یک جشن عروسی بود) که موجب مرگ 60 نفر شد را به عنوان نمونه روشن دادخواهی آنها پیش می‌کشد.

هیو نیلور، در ادامه مطلب خود به این اشاره می‌کند که این سرسپردگی و میل اردن به نوکری برای آمریکا در منطقه، به صدها میلیون دلاری که آمریکا سالیانه در اختیار این کشور به عنوان اجر این خدمت قرار می‌دهد برمی‌گردد؛ و تا زمانی که این خوش‌خدمتی ادامه یابد، عملا امریکا اجازه اعمال اصلاحات در کشور را به حکومت ملک عبدالله دوم نخواهد داد.

ملک عبدالله در سال 2009 مجلس این کشور را منحل کرد و افراد نزدیک به خود را در بدنه دولت گمارد. از طرف دیگر بودجه اقتصاد ریاضتی بابت بدهکاری 14 میلیارد دلاری اردن به جامعه بین‌المللی از سوی آمریکا در عوض خوش‌خدمتی‌های اطلاعاتی در اختیار ملک عبدالله به اسم مساعده قرار گرفت.

علاوه بر این، بارها نهادهای مختلف حقوق بشری از اعمال شکنجه و مرگ در سازمان اطلاعاتی این کشور بر علیه شهروندان و فعالان سیاسی و اجتماعی خبر داده‌اند. بسیاری از کارشناسان از این ابراز نگرانی کرده‌اند که این اقدامات تند بر علیه قشر اسلامگرای معتدل و میانه‌رو، می‌تواند موجب تغییر موضع آنها به تندگرایی علیه حکومت اردن شود.

مروان شهاده -کارشناس اسلام سیاسی- که در اردن زندگی می‌کند معتقد است که کنترل شدید امنیتی اردن بر سلفی‌ها، تندروها، و اعتدالگرایان این کشور، از همه آنها نیروهای پتانسیل‌مند ناراضی علیه حکومت ساخته است و این اصلا به نفع اردن نیست. بطور نمونه می‌توان به اعتراض اخوان المسلمین این کشور پس از انتخابات 2007 اشاره کرد که قائل بر تقلب و دخالت GID در انتخابات بودند.

پروژه استفاده از سوری‌ها علیه سوریه
یکی از مهمترین پروژه‌های GID در همکاری با موساد و سیا، پناه دادن به 1200 افسر و سرباز فراری از سوریه بوده است. آسوشیتد پرس در گزارش خود مدعی شده است که سازمان سیا با ایجاد اردوگاه آموزشی مخفی و با مدیریت افسران برجسته آمریکایی و اردنی تحت نظارت GID، در حال آموزش پیشرفته این 1200 فراری بر علیه حکومت بشار اسد است.

این افراد هم اکنون در منطقه مرزی مفرق در همان پایگاهی که آمریکا در زمان حمله به عراق از آن استفاده می‌کرد، به دور از خانواده‌های خود زندگی می‌کنند. GID‌ تحت شدیدترین تدابیر امنیتی اقدام به حفظ هویت این افراد کرده و آنها تنها اجازه تماس و گفتگو در باب همکاری با جبهة‌النصره را داشته و ملزم هستند از ارائه هرگونه اطلاعات دیگر به شدت حذر کنند. مقامات امنیتی اردن در گفتگو با آسوشیتد پرس فقط با اشاره به نام یکی از این افراد در پی اثبات گفته خود برآمدند. به نقل از آنها، سرهنگ حسن حماده با میگ-21 خود در روز 21 ژوئن 2012 بر خاک اردن نشست.

طبق گزارش آسوشیتد پرس، یکی دیگر از برنامه‌های GID، نفوذ به بدنه سیاسی حکومت سوریه و تطمیع مقامات سوری است. کما اینکه در قضیه ریاض حجاب -نخست وزیر فراری سوریه در سال 2012- نیز می‌توان این را دید. از طرف دیگر، ارسال سلاح برای گروههای جهادی در سوریه که از سال 2012 بصورت مستمر در دستور کار این سازمان اطلاعاتی موجب تخریب مناطق و آواره شدن بسیاری از سوری‌ها شده است. GID نیز با زیرکی سریعا اقدام به پناه دادن این خانواده‌ها به داخل اردن نموده و جوانان آنها را به آموزش نظامی می‌فرستاد تا بر علیه اسد به میدان اعزام نماید و البته در صورت نارضایتی آنان، خانواده‌هایشان در گرو حکومت اردن و سایه سنگین و وحشتناک این سازمان خواهند بود. 

ریاض حجاب - نخست‌وزیر فراری سوریه

عملیات‌های ضد تروریسم
روزنامه "واشنگتن پست" در مطلب 21 اکتبر 2012 خود به قلم جابی واریک و "اردن تایمز" در مطلب 22 اکتبر 2012 خود به قلم تیلور لاک، از عملیات سازمان GID در دستگیری 11 تروریست القاعده قبل از انجام عملیات حمله به مراکز دیپلماتیک از جمله سفارت آمریکا، و شهروندان اردنی خبر دادند.

طبق گزارش دو روزنامه مذکور، سازمان GID اعلام کرد که تمامی این 11 نفر در عراق آموزش دیده‌اند و تجهیزات و تسلیحات مورد نظر برای حمله تروریستی به سفارت آمریکا در اردن و سایر نقاط دیپلماتیک را از داخل سوریه تهیه دیده‌اند. این حمله [از حیث ابعاد] می‌توانست بزرگترین حمله در تاریخ اردن از زمان حمله تروریستی 2005 [به هتل‌ها] باشد.

طبق اعترافات اخذ شده از آنها توسط GID، برنامه این 11 تروریست از این قرار بود که در منطقه عبدون شهر امان که یکی از مهمترین مناطق سیاسی پایتخت اردن است، از طریق خوردوهای مجهز به بمب، بمب‌گذارهای انتحاری، انواع موشک‌‌انداز، و حملات زمینی فردی به مناطق هدف (مراکز دیپلماتیک) حمله کنند. معین شده بود که در ابتدا دو مرکز خرید بزرگ در غرب امان منفجر شود تا بدینوسیله توجه نیروهای ویژه امنیتی به این انفجار جلب شود و با استفاده از فرصت به دست آمده، حمله به نقاط هدف صورت گیرد. گفتنی است که تا به امروز GID‌ به دلیل حفظ اطلاعات طبقه‌بندی شده، از ارائه جزییات بیشتر در رابطه با این حمله تروریستی خودداری کرده است.

سمیح معیته -سخنگوی وقت دولت اردن و وزیر کنونی اطلاعات این کشور- در آن زمان اعلام کرد که اردن به شدت از مرزهای بین خود و سوریه محافظ کرده و اجازه رسوخ و نفوذ به کشور را به هیچ احدی نخواهد داد. وی، به ضربه شصت اردن که همانا عملیات موفق دستگیری این 11 نفر و بازداشت سه تروریست دیگر -در چند روز قبل از آن- به عنوان برگ برنده سازمان اطلاعاتی اردن در مقابل حریفان و تضمین کننده امنیت و آرامش برای ملت اردن اشاره کرد.

GID و بازگشت بومرنگ فتنه
اولین پایگاه نظامی داعش در اردن برپا شد که نیروهای داعش در آن زیر نظر یک تفنگداران دریایی آمریکا دوره‌های آموزشی و نظامی را گذراندند. پس از آن، این پایگاه‌ها در ترکیه نیز احداث شد.

اتفاقات و بحران سوریه از سال 2011 تاکنون که قطع یقین اردن و سازمان اطلاعاتی‌اش یکی از ارکان اصلی آموزش تروریست‌های جبهة‌النصره و داعش بود، حال دامنگیر خود این کشور شده است. یکی از مقامات امنیتی این کشور در گفتگوی 14 سپتامبر 2014 خود با پایگاه خبری-تحلیلی IHS، به شرط عدم افشای نامش اذعان کرده بود که هم‌اکنون خطر نفوذ داعش، جبهة‌النصره، و انصار بیت‌المقدس به شدت اردن را تهدید می‌کند کما اینکه اخوان المسلمین این کشور به هیچ وجه دل خوشی از نظام اردن ندارد. به همین جهت تمرکز سازمان اطلاعاتی و امنیتی اردن قویا بر روی کنترل و حفاظت از مرزها موقوف گشته است.

به گزارش فارین پالیسی، در سال 2014 نیروهای اطلاعاتی اردن در همکاری با سرهنگ مایکل ناگاتا از ارتش امریکا، اقدام به آموزش دادن نیروهای جبهة‌النصره علیه حکومت سوریه کردند. اما به نقل از "شیعه نیوز" در حال حاضر علاوه بر آموزش جبهة‌النصره، تمرکز را بر آموزش قبایل مرزی سوریه و عراق قرار داده‌اند. ملک عبدالله دوم به شدت از ورود داعش به خاک کشورش هراسناک است، کما اینکه چندی پیش خبرگزاری سی ان ان در فوریه 2015 خبر از اهتزار پرچم داعش در استان "معان" اردن داد. از طرف دیگر، سقوط نظام سوریه هم چندان باب طبع وی نیست، شکی وجود ندارد. کافی است که به اظهار نظر جواد العنانی -معاون پیشین نخست وزیر اردن- اشاره کنیم: "امان منافع اقتصادی مشترک با دمشق دارد و این کشور نمی‌خواهد در پایان با گروه‌های تروریستی در مرز مشترک با سوریه گفت‌ و گو کند و یا مجبور به بستن همیشگی مرزها شود".

هم‌اکنون GID که در پرتاب بومرنگ فتنه به خاک سوریه نقشی مهم داشت، به کمک آمریکا، تمامی تلاش خود را برای جلوگیری از هر گونه پیشروی داعش به سمت مرزهای کشور بکار گرفته و با دو چندان کردن دایره فعالیت خود از هر اقدامی برای شکست داعش در خارج از مرزهای خود دریغ نمی‌کند.

در فوریه 2015 بود که واشنگتن تایمز از اعلام پنتاگون مبنی بر وجود پایگاه آمریکایی-اردنی برای آموزش نیروهای ضد داعش خبر داد. به گفته این روزنامه، مقامات اردنی به شدت این اقدام پنتاگون را محکوم کرد و در پی آن با عذرخواهی از سوی مقامات پنتاگون روبرو شد. اما تحلیل‌گران معتقدند که این اقدام چه به قصور و چه تعمدی صورت گرفته باشد، کاملا به نفع اردن بوده است چرا که به جامعه بین‌المللی نشان می‌دهد که این کشور عزم راسخی برای مبارزه با داعش دارد و حامی این گروه تروریستی نیست. لازم به ذکر است که اردن به دلیل مسائل امنیتی و ترس از اقدام‌های تلافی‌جویانه هرگز جزئیاتی از نحوه حمایت خود از عملیات‌های آمریکایی را عمومی نکرده است.

به نقل از روزنامه تلگراف در می 2015، وزارت دفاع انگلیس خبر از اعزام 85 نیروی زبده برای آموزش مخالفان اعتدالگرای ضد اسد به ترکیه و اردن داد. قرار است این بار این مخالفان، در حدمت جنگ با داعش قرار بگیرند. نیروهای GID نیز در کنار نیروهای نظامی انگلیس و اردن، به همراه مامورین ویژه و اطلاعاتی انگلیس، جدیدترین آموزش‌های اطلاعاتی و امنیتی را به آنها خواهند داد.

بر خلاف سرتیپ عارف الزبن -رییس مرکز آموزش عملیات‌های ویژه ملک عبدالله دوم- که معتقد است اتفاقا اردن به دلیل عدم فرقه‌گرایی و دارا بودن جمعیت 95 درصدی سنی، چندان مشکلی با داعش پیدا نخواهد کرد، یکی از نیروهای اطلاعاتی اردن که در گفتگو با "پایگاه تحلیل اطلاعات امنیتی و دفاعی" (IHS) خود را مصطفی العانی -مشاور ارشد امنیتی و رییس بخش مطالعات تروریسم و امنیت در اتاق فکر مستقل خلیج (فارس) در دوبی-  معرفی‌ کرده است، اردن را به خاطر مشارکت در حمله آمریکا به مواضع داعش در سوریه و عراق، هدف اول این گروه برای انتقام‌جویی می‌داند. او معتقد است که داعش اشتباهات بزرگی مرتکب شد که بسیار به نفع اردن بود. حمله به مردهای اربیل و اعدام خبرنگاران و فعالان حقوق بشر خارجی که موجب خشم و نفرت جامعه بین‌المللی شد، کاملا مورد رضایت اردن بوده است.

جمع‌بندی
1. منطق قضیه به ما می‌گوید که ریشه یهودی ملک عبدالله دوم (به دلیل مادر یهودی‌اش به نام آنتوانت آوریل گاردینر انگلیسی که پس از ازدواج با ملک حسین به مونا الحسین تغییر نام داد) در سرسپردگی وی و سازمان اطلاعاتی متبوعش (GID) به آمریکایی‌ها، انگلیسی‌ها، و اسراییلی‌ها امری غریب نیست.

2. از گفته کارشناسان در رابطه با برخورد امنیتی حکومت اردن با اسلامگرایان متعلق به طیف‌های فکری مختلف اینگونه برمی‌آید که GID با تحریک و خشمگین ساختن آنها سعی در چسباندن برچسب خشونت‌طلب به آنها داشته تا از این ممر، به توجیه سرکوب آنها و حصول اهداف آمریکا دست یابد.

3. نقش GID در حمایت و آموزش گروه‌های تروریستی مخالف اسد بالاخص داعش بسیار پر رنگ بوده و حال با دردسرساز شدن داعش برای حاکمیت اردن، عمده تمرکز برون مرزی سازمان بر ریشه‌کن کردن این گروه با استفاده از تقویت گروه‌های دیگر قرار گرفته است.

4. طبق ادعای کارشناسان از جمله IHS، هم اکنون GID به خوبی می‌داند که اردن به دلیل دارا بودن روابط خوب با غرب، امضای قرارداد صلح با اسراییل، حمایت از تشکیلات خودگردان فلسطین، و پیوستن به ائتلاف ضد تروریسم آمریکا از 11 سپتامبر به بعد، هدف اصلی داعش است. کما اینکه چندی پیش، یکی از مقامات ارشد سازمان به شرط عدم افشای نامش گفت: "از 11 سپتامبر که به ائتلاف ضد تروریسم پیوستیم، مستقیما خود را در مقابل تروریست‌های منطقه قرار دادیم".

5. به ادعای IHS، کارشناسان معتقدند که سازمان GID که از زمان به قدرت رسیدن خاندان هاشمی در اردن، به مدت 68 سال است با منطقه آشنایی بسیار خوبی دارند و در شناخت و مبارزه با گروه‌های جهادی از دهه 1970 ید طولایی دارند، حرفه‌‌ای‌ترین و تواناترین سازمان اطلاعاتی منطقه است.

6. طبق اعتقاد نیل مک فارکوهر (Neil MacFarquhar) خبرنگار نیویورک تایمز، اردن را باید امنیتی‌ترین و پلیسی‌ترین کشور جهان عرب دانست. چرا که اردنی‌ها بیشتر از اینکه به موضوعاتی چون سوریه و عراق تحت بحران بپردازند، به چالش‌های سازمان امنیتی خود می‌پردازند. علاوه بر این، محمود الخربشه -مامور سابق سازمان- یکبار اذعان داشت که سیاست اردن را سازمان اطلاعاتی این کشور تعیین می‌کند و در 90 درصد تصمیم‌گیری‌های سیاسی دخیل است. لذا، دایره فعالیت سازمان از مسئله امنیت فراتر رفته و سیاست، تجارت، و رسانه را در بر می‌گیرد. GID حتی در انتصاب اساتید دانشگاه، سردبیران جراید، و سفرا دخالت می‌کند. اردن پر است از مخبر. بسیاری از مردم از سازمان حقوق گرفته و خبرچینی می‌کنند. مرکز ملی حقوق بشر آمریکا ادعا کرده است که بسیاری از موارد بازداشت‌های این سازمان و بازجویی‌های متعاقب آن به خاطر تغییر دین فرد از اسلام به مسیحیت و یا فعالیت‌های مسیحیان است.


منابع و مآخذ: